Η Νέα Φιλική Εταιρεία
Πολύ γρήγορα μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τα στρατεύματα του 'Αξονα άρχισαν να οργανώνονται οι πρώτες εστίες αντίστασης. Τον Ιούλιο του 1941 ιδρύθηκε η Νέα Φιλική Εταιρεία (ΝΦΕ) με δύο τμήματα, στην πεδινή και την ορεινή Τριφυλία.
Πρώτοι οργανωτές της ΝΦΕ στην πεδινή Τριφυλία ήταν οι Σωτήρης Κανελλόπουλος, Παύλος Παπαδόπουλος ή Μαρινάκης και Τάσος Δεληκιγιώτης. Η ΝΦΕ της ορεινής Τριφυλίας ιδρύθηκε σε σύσκεψη που έγινε στις 27 Ιουλίου 1941 σ' ένα σταφιδόσπιτο στο Κοπανάκι. Ιδρυτικά μέλη ήταν ο Γιάννης Χρ. Παπαδόπουλος από το Βασιλικό, ο Αντώνης Δάρας από το Ψάρι, ο Γιάννης Τζαμουράνης από τον Αετό, ο Χρήστος Αντωνόπουλος από το Πιτσά και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος από τον Αυλώνα.
Σύμφωνα με τη διακήρυξή της οι στόχοι της ΝΦΕ ήταν καθαρά εθνικοί, πατριωτικοί, απελευθερωτικοί πάνω από κομματικές και πολιτικές πεποιθήσεις.
Τον Σεπτέμβριο του 1941 ιδρύεται το Ε.Α.Μ. (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο). Η ΝΦΕ προσχώρησε στο Ε.Α.Μ. σχεδόν αμέσως, όμως τα δύο τμήματά της συνέχισαν την ανεξάρτητη δράση τους μέχρι και το Μάρτιο του 1943, οπότε ενοποιήθηκαν και αποτέλεσαν το ΕΑΜ Τριφυλίας.1
Το 9α Σύνταγμα του Ε.Λ.Α.Σ.
|
|
Τα ανταρτικά σώματα Μεσσηνίας - Τριφυλίας συγκρότησαν το 9ο σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Οι συνθήκες όμως (αποστάσεις - ελλιπές τηλεφωνικό δίκτυο) δεν επέτρεψαν την αντίστοιχη συνοχή μεταξύ τους και έτσι τελικά σχηματίστηκαν δύο συντάγματα, το 9α στην Τριφυλία και το 9β στη Μεσσηνία (Ταΰγετος). Διοικητής του 9α συντάγματος ορίστηκε ο ταγματάρχης Βασ. Στρατήκης, ο οποίος όμως στις 16-8-1943 συνελήφθη από τους Γερμανούς, οδηγήθηκε στην Τρίπολη και εκτελέστηκε.
Στη συνέχεια έγινε πρόταση στον ταξίαρχο Π. Παπαδόπουλο από τον Αετό, ο οποίος μετά από συζητήσεις ανέλαβε την διοίκηση του 9α στις 22 Σεπτεμβρίου του 1943, δηλαδή μετά από τη μάχη του Αετού. Ωστόσο ήταν παρών στα γεγονότα της μάχης αυτής.
Η συγκρότηση της πρώτης ανταρτικής ομάδας
 |
Βλ. και σχετική αφήγηση του Παναγ. Γκότση με κάποιες διαφοροποιήσεις ως προς την ημερομηνία και τα ονόματα
 Νίκος Λόντος |
Οι περισσότεροι από τους αξιωματικούς του ελληνικού στρατού που ζούσαν στην Τριφυλία έδειχναν δυσπιστία απέναντι στον ΕΛΑΣ και δεν ήθελαν να ενταχθούν στις γραμμές του. Ο εκπρόσωπος του Σ.Μ.Α. στη Μεσσηνία Βρετανός ταγματάρχης Ρίντ συναντήθηκε τον Ιούνιο του 1943 με τον Γεώργιο Καραχάλιο, μόνιμο λοχαγό, που έμενε στην Κυπαρισσία. Στη συνάντηση ο Ριντ υποσχέθηκε να παραδώσει στους αξιωματικούς εξοπλισμό ανάλογο με αυτόν που έως τότε είχε παραδώσει στο Ε.Α.Μ. Ο Καραχάλιος μετέφερε τις προτάσεις στους υπόλοιπους και σύντομα ακολούθησαν πολλοί, ανάμεσά τους ο ανθυπολοχαγός Γιάννης Ντάβος από το Σουλιμά.
Σύντομα άρχισαν να εξοπλίζονται ανταρτικές ομάδες που πήραν την ονομασία ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ (Ε.Σ.) με διοικητή το Γεώργιο Καραχάλιο. Έτσι στα μέσα Ιουνίου του 1943 υπήρχαν στο βουνό δύο ανταρτικά σώματα, του ΕΛΑΣ και του ΕΣ με δύναμη περίπου 150 αντάρτες το καθένα.5
Οι πληροφορίες που έχουμε για την εξέλιξη των σχέσεων ΕΛΑΣ και ΕΣ είναι αντιφατικές. Ο σμήναρχος Δ. Μίχος αναφέρει ότι υπήρξαν προστριβές. Το πρώτο 10ήμερο του Αυγούστου συγκρούστηκαν μεταξύ τους και είχαν απώλειες σε αξιωματικούς και οπλίτες και οι δύο μεριές6.
Αντίθετα ο αντάρτης Δημήτρης Κυριαζής, στην γραπτή του αφήγηση που περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, αναφέρει ότι στη μάχη του Αετού έλαβε μέρος και μια ομάδα Κρητικών που ανήκε στον Ε.Σ.
Τον Ιούλιο του 1943 τα συμμαχικά στρατεύματα αποβιβάζονται στη Σικελία. Η συμμαχική απόβαση σήμανε ουσιαστικά και το τέλος του ιταλικού φασισμού. Ο Μουσολίνι συνελήφθη και σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση υπό τον στρατηγό Μπαντόλιο (Pietro Badoglio). Η νέα κυβέρνηση υπέγραψε τον Σεπτέμβριο του 1943 συμφωνία κατάπαυσης του πυρός με τους συμμάχους, η οποία προέβλεπε την άνευ όρων παράδοση των ιταλικών στρατευμάτων.
Η αναγγελία όμως της συμφωνίας είχε ως αποτέλεσμα τον αφοπλισμό από τους Γερμανούς όλων των ιταλικών στρατευμάτων στη Γαλλία, στα Βαλκάνια και βέβαια στην Πελοπόννησο. Το γεγονός αυτό δημιούργησε σύγχυση στον ιταλικό λαό και βέβαια στα ίδια τα ιταλικά στρατεύματα που έως τότε δρούσαν ως δύναμη κατοχής στο πλάι των Γερμανών. Είναι γνωστό ότι στην Ελλάδα ένα μέρος των Ιταλικών μονάδων κατοχής ήρθε σε επαφές με τις αντιστασιακές οργανώσεις προκειμένου να τους παραδώσουν τον οπλισμό τους και αυτές να τους παράσχουν άσυλο. Σημαντικά τμήματα των ιταλικών στρατευμάτων σε όλη την Ελλάδα προσχώρησαν στον Ε.Λ.Α.Σ. με τον οπλισμό τους, μεταξύ τους και μια ολόκληρη μεραρχία, η μεραρχία Πινερόλο στη Θεσσαλία.
Η μάχη στον Αετό το Σεπτέμβριο του 1943 έχει άμεση σύνδεση με τα γεγονότα αυτά. Η Πελοπόννησος βρισκόταν υπό Ιταλική κατοχή και οι Ιταλοί διατηρούσαν 40.000 στρατό. Αντίθετα οι Γερμανοί διατηρούσαν μόνο μια πλήρη πεδινή μεραρχία. Μετά τη συνθηκολόγηση των Ιταλών ήταν έκδηλο το ενδιαφέρον της ομάδας του Παπαγιαννόπουλου να αποκτήσει τον οπλισμό των Ιταλών της Κυπαρισσίας και η παρουσία ενός γερμανικού τάγματος στο Δώριο αποσκοπούσε στο να αποτρέψει την εξέλιξη αυτή.