Παλιό σπίτι στο 'Ανω Δώριο

Σύμφωνα με τη διήγηση του αγωνιστή της επανάστασης Αναγνώστη Παπατσώρη στον Αθανάσιο Γρηγοριάδη («Ιστορικαί Αλήθειαι», σελ. 88-89, βλ. Βιβλιογραφία) το Σουλιμά χτίστηκε γύρω στα 1400 από Αρβανίτες που εγκαταστάθηκαν εκεί με αρχηγό τους κάποιον Σουλιμάν Μπέη, από τον οποίο πήρε το όνομά του. Είναι όμως πολύ πιθανό ότι οι πρώτοι αυτοί Αρβανίτες με τις οικογένειές τους συμμετείχαν στην υπεράσπιση της Κορώνης από τους Τούρκους και το 1534 εγκαταστάθηκαν στην Ιταλία, όπου έζησαν διατηρώντας τη θρησκεία, τη γλώσσα και τα έθιμά τους. Θα μείνανε όμως 4-5 οικογένειες στο Σουλιμά, ώστε το 1689 να έχει 244 κατοίκους και να είναι το μεγαλύτερο από τα Σουλιμοχώρια.

Επειδή τα παλιά σπίτια στο Σουλιμά και στα υπόλοιπα χωριά είναι Αιτωλικού τύπου, μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι Αλβανόφωνοι Χριστιανοί οικιστές τους κατάγονταν από τους Αλβανόφωνους της Αιτωλίας. Ανήκαν στη "φάρα" των Τόσκηδων, δηλαδή των Χριστιανών κατοίκων της Νότιας Αλβανίας οι οποίοι διατήρησαν την πίστη τους σε αντίθεση με τους Γκέγκηδες οι οποίοι εξισλαμίστηκαν. Οι Αρβανίτες της Τριφυλίας, όπως εξάλλου και αυτοί της Κορινθίας, των νησιών του Αργοσαρωνικού, της Αττικής κλπ., είχαν ελληνική εθνική συνείδηση και συμμετείχαν ενεργά στους αγώνες κατά των Τούρκων.

Σχετικά με το όνομα Σουλιμά, υπάρχει και δεύτερη άποψη, ότι προήλθε από τις λέξεις Σούλι Μάδ, δηλαδή στ' αρβανίτικα Μεγάλο Σούλι.

Στα βουνά γύρω από το Σουλιμά σιγά σιγά χτίστηκαν κι άλλα χωριά όπως το Λάπι (Ριζοχώρι), το Ρίπεσι, το Μπιζό, το Μουρέχτι, η Κοπρινίτσα, το Κούβελα και άλλα. Στο Κούβελα είχαν εγκατασταθεί Αρβανίτες στα 1450. Από κει ήταν ο Πέτρος Μπούας, ο οποίος το 1463 υπακούει στο κάλεσμα των Βενετών για επανάσταση και ξεσηκώνει τους δικούς του προξενώντας μεγάλες φθορές στους Τούρκους. Την ίδια εποχή εκδηλώθηκε και η εξέγερση του άλλου Τουρκομάχου Μιχαήλ Ράλλη στη Λακωνία.

Oι πρώτοι Αρβανίτες κάτοικοι του Κούβελα αναγκάστηκαν να εκπατριστούν κι αυτοί στην Ιταλία, κι έτσι το 1689 είχε μόνο 38 κατοίκους. Πάντως στα χρόνια της Επανάστασης είχε περισσότερους από 300 κατοίκους κι έβγαλε περίφημους οπλαρχηγούς όπως το Γιαννάκη Μέλιο και τα δύο αδέλφια του Κωνσταντίνο και Δημήτρη, τον Παναγιώτη Ντούφα κ.α.

Η προεπαναστατική εκκλησία στο Πάνω Ψάρι

Το Πάνω Ψάρι ήταν χτισμένο επάνω σε ένα εκτεταμένο και ομαλό οροπέδιο. Στο Ψάρι σύμφωνα με τις παραδόσεις οι πρώτες οικογένειες εγκαταστάθηκαν γύρω στα 1630. Οι οικογένειες αυτές ήταν των Κονταίων και των Σγουραίων. Γύρω στα 1660 ήρθε ο Αναγνώστης (Αλέξης) Ντάρας από το Ζαΐμογλι (Δροσιά) της Πυλίας, όπου είχε καταφύγει κυνηγημένος από τους Τούρκους από το Ντάρα της Μαντίνειας. Λίγα χρόνια αργότερα άλλες δύο οικογένειες ήρθαν από τη Μεγαλόπολη, οι Καρραίοι και οι Ντουλιμαναίοι. Αργότερα κι άλλες οικογένειες ήρθαν, οι οποίες προσκολλήθηκαν στις πέντε πρώτες. Έτσι το χωριό ήταν μοιρασμένο στις πέντε αυτές οικογένειες.

Το Ψάρι χτίστηκε αργότερα από τ' άλλα Σουλιμοχώρια, αλλά αναπτύχθηκε πιο γρήγορα και έτσι στην Επανάσταση οι κάτοικοί του ήταν όσοι και στο Σουλιμά. Γι' αυτό και η λαϊκή μούσα τραγουδούσε:

Το Πάνω Ψάρι διατηρήθηκε πολλά χρόνια μετά την απελευθέρωση, αλλά οι κάτοικοί του κατέβηκαν βαθμιαία στο Κάτω Ψάρι. Η μετοικεσία αυτή πήρε γοργότερους ρυθμούς γύρω στα 1900 και πριν το 1940 δεν κατοικούσαν στο Πάνω Ψάρι πάνω από 10 οικογένειες. Σήμερα το Πάνω Ψάρι έχει ελάχιστους κατοίκους.

Βλέπε και «Μάχη στο Ψάρι»

Αγ. Βασίλειος, Κλέσουρα

Το Κλέσουρα φαίνεται πώς χτίστηκε μετά από το Σουλιμά, πριν όμως από τα άλλα Σουλιμοχώρια. 'Ετσι το 1689 είχε πολύ περισσότερους κατοίκους από το Ψάρι και το Κούβελα. Η πρώτη του ονομασία θα ήταν "Κλεισωρία". (Κλεισούρα= στενή δίοδος ανάμεσα σε βουνά, οχυρή τοποθεσία). Κατά την Επανάσταση έδωσε λαμπρά παλικάρια και άξιους οπλαρχηγούς, όπως ο Γεώργιος Μεγάλης, ο Δήμος Τότσης κ.α.

Πριν από μερικά χρόνια το Κλέσουρα ονομάστηκε Αμφιθέα. Οι κάτοικοί του άρχισαν σιγά σιγά να κατεβαίνουν στον κάμπο στα κτήματά τους και σε απόσταση 1000-1500 μέτρων ανατολικά του Δωρίου έχτισαν το συνοικισμό «Τα Μπουζαλούγκια» και την εκκλησία τους του Αϊ-Γιώργη.

Το 1532 στόλος του βασιλιά της Ισπανίας Καρόλου του Ε΄, του Πάπα και των Ιπποτών της Μάλτας ήρθε στην Κορώνη και την κυρίευσε με τη βοήθεια των Σουλιμοχωριτών. Οι Τούρκοι πολιόρκησαν την Κορώνη για δύο χρόνια και το 1534 ο Κάρολος ο Ε΄ την εγκατέλειψε παίρνοντας μαζί του όλους τους Αρβανίτες με τις οικογένειές τους. Τους εγκατέστησε στη Μεσσήνη της Σικελίας, στην Καλαβρία και στη Νεάπολη.

Τον Απρίλιο του 1875 όλοι οι κάτοικοι της Μπαντέσσα (Ν. Ιταλία) έκαναν αναφορά και ζήτησαν από την ελληνική κυβέρνηση να τους παραχωρήσει εθνικά κτήματα και να τους επιτρέψει να πραγματοποιήσουν την απόφαση που είχαν πάρει να ξαναγυρίσουν στη γη των προγόνων τους. Η ελληνική Βουλή με νόμο του 1876 ικανοποίησε το αίτημά τους και τους παραχώρησε ιδιοκτησίες στα Σουλιμοχώρια της Τριφυλίας. Η εγκατάστασή τους είναι άγνωστο αν τελικά πραγματοποιήθηκε ή ματαιώθηκε...

ΚΩΝ/ΝΑ ΣΤΡΙΓΓΑ-ΔΗΜΗΤΡΑ ΓΑΡΙΝΗ